13 sierpnia 1873 r. w Jurczycach niedaleko Krakowa urodził się gen. Józef Haller. Haller należał do grona największych polskich dowódców XX wieku. Generał był ściśle związany z ruchem sokolim. Ogromne znaczenie miały jego zdolności organizacyjne, które wykorzystywał w trakcie tworzenia 150 Stałych Drużyn Sokolich, Błękitnej Armii w latach 1918-1919 r. i Armii Ochotniczej w 1920 r.
Gen. Józef Haller
Sokole początki
Dość szybko zdecydował się na karierę wojskową. Ukończył studia wojskowe w Wiedniu. Po przejściu na emeryturę gen. Józef Haller związał się z Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół” i powstającym przy jego boku skautingiem. Zajmował się szkoleniami wojskowymi w „Sokole”. Był jednym z organizatorów około 150 Stałych Drużyn Sokoła w Galicji, liczących przed wybuchem wojny od 7-14 tys. druhów i harcerzy, z których wielu znalazło się w Legionach Polskich i Błękitnej Armii.
Błękitna Armia
Dzięki wielkiemu wysiłkowi Polonii i Polaków udało się do kwietnia 1919 r. pod dowództwem gen. Józefa Hallera zorganizować 70 tys. oficerów i żołnierzy. Błękitna Armia była najlepiej wyposażoną jednostkę polską w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Posiadała czołgi, samoloty, wojska inżynieryjne, instrukcyjne, kawalerię, artylerię, szpitale polowe, jednolite umundurowanie (niebieskie mundury francuskie) i pełne uzbrojenie, które dostarczyli Francuzi. Nie bez znaczenia było bardzo wysokie morale ochotników.
Błękitna Armia przywiozła do Polski taką ilość broni i materiałów wojskowych, że mogła z powodzeniem zaopatrzyć milionową armię. Przywieziono ok. 700 tys. karabinów, 4 tys. dział ciężkich, polowych i moździerzy, a także kilka tysięcy karabinów maszynowych, 250 czołgów, 3.5 tys. pojazdów mechanicznych, 7 w pełni wyposażonych eskadr lotniczych ze szkołą pilotów, mechaników i parkiem lotniczym, 10 pociągów pancernych, ogromne ilości amunicji, mundurów i butów, 7 w pełni wyposażonych szpitali, warsztatów wojskowych itp. Całość przetransportowano do przy pomocy ponad 300 wagonów pociągowych w 1919 roku.
Zaslubiny z morzem
Po powrocie do kraju w 1919 r. mianowany został generałem broni. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej w maju-czerwcu 1919 r. r. wraz z częścią swojej armii (I Korpus gen. Odry). 15 czerwca 1919 r. przeniesiony na granicę niemiecką i mianowany dowódcą Frontu Południowo-Zachodniego, na wypadek wojny z Niemcami. W październiku 1919 r. gen. Józefowi Hallerowi powierzono dowództwo Frontu Pomorskiego, utworzonego w celu pokojowego i planowego zajęcia Pomorza, przyznanego Polsce na mocy ustaleń Traktatu Wersalskiego. Zgodnie z planem przejmowanie ziem pomorskich rozpoczęło się 18 stycznia 1920 r. Poszczególne miejscowości przejmowano od wycofujących się wojsk niemieckich aż do 11 lutego 1920 r., kiedy to ostatni żołnierze opuścili Gdańsk.
W lutym 1920 r. wziął udział w uroczystościach zaślubin z morzem, która odbyła się w Pucku. W 1920 r. Gen. Józef Haller otrzymał funkcję Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej, przy organizowaniu której położył duże zasługi. W czasie Bitwy Warszawskiej dowodził Frontem Północnym. Wchodził też w skład Rady Obrony Państwa (lipiec-sierpień 1920). W latach 20. wraz z żoną Aleksandrą i synem Erykiem osiedlił się na Pomorzu, w majątku Gorzuchowo koło Chełmna.
Interesował się polityką. Początkowo związany z Narodową Demokracją, później był działaczem Stronnictwa Pracy. W latach 1922-1927 był posłem na Sejm RP. W czasie II wojny światowej był przez 3 lata członkiem rządu RP na emigracji. Po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii. Swoje wspomnienia zawarł w pamiętnikach, które wydano drukiem w 1961 r.
Damian Małecki
Film z 14 lipca 1918 r. przedstawiający żołnierzy Błękitnej Armii