156. rocznica wybuchu powstania styczniowego

Uczestnicy powstania styczniowego odegrali niezwykłą rolę w szeregach Sokolstwa Polskiego. Powstańcy bardzo aktywnie włączali się w budowę powstających gniazd Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na ziemiach polskich, ale także na dalekiej obczyźnie.

Sokoli powstańcy

Wielu byłych powstańców styczniowych włączyło się w budowę gniazd „Sokoła”. Już wśród założycieli pierwszego sokolego gniazda „Sokoła-Macierzy” we Lwowie, które powstało 7 lutego 1867 r., można odnaleźć Jana Żalplachtę-Zapałowicza – majora wojsk powstańczych z 1863 r. Na Śląsku naczelnikiem gniazda w Rybniku, które powstało 23 lutego 1898 r., był z kolei powstaniec styczniowy Józef Chudoba. Dawni powstańcy styczniowi znaleźli się nawet wśród Sokolstwa działającego w USA i Kanadzie.

ps

Udział w „Sokole” Żalplachty-Zapałowicza nie należał do wyjątków, wielu byłych powstańców styczniowych czynnie wspierało rodzące się gniazda sokole. M.in. do najwybitniejszych działaczy „Sokoła” w USA należeli emigranci powstania styczniowego, wśród których wyróżniającą się postacią był Wincenty Smołczyński. Werbował on nowych członków do jego ukochanej, sokolej organizacji przy każdej możliwej okazji. Powstańcy styczniowi cieszyli się w środowisku Polonii amerykańskiej wielką popularnością, byli zapraszani na najróżniejsze uroczystości, zawody sportowe, zjazdy organizacyjne, gdzie zawsze traktowano ich z wielkim szacunkiem i honorami. W wielkim pochodzie Sokolstwa podczas VIII Zjazdu Związku Sokolstwa Polskiego w Detroit w 1907 r. uczestniczyło, oprócz Wincentego Smołczyńskiego, jeszcze 8 innych powstańców styczniowych.

Liczny udział dawanych powstańców styczniowych w budowie sokolej organizacji należy traktować jako dalszą część ich walki o niepodległość Polski. Na związek ideowy powstania styczniowego z „Sokołem” wskazuje również sokoli mundur ze sznurami, obecny w obrazach Artura Grottgera, z którego Sokoli czerpali inspirację.

pozegnanie
Artur Grottger, „Pożegnanie powstańca”, 1866 r.

Powstańcza spuścizna

„Sokół” ukształtował się jako organizacja patriotyczna kilka lat po upadku powstania styczniowego. Działacze sokoli wyciągnęli wnioski ze styczniowej klęski i działalność swojej organizacji nastawili na budzenie uczuć patriotycznych i kształtowanie społeczeństwa polskiego. Miało to ogromne znaczenie dla kultury polskiej w warunkach zaborów, kiedy rozwój myśli polskiej był zagrożony. W pracy z młodzieżą podkreślano przede wszystkim potrzebę pracy nad sobą, braterstwa i karności. Dla założycieli Towarzystwa stało się jasne, że po klęsce powstania styczniowego nowym polem działania musi być praca organiczna. Pomimo nastawienia się na nową formę działalności, o styczniowej insurekcji nigdy nie zapomniano, organizując obchody wybuchu powstania styczniowego, jak te zorganizowane w 1913 r. we Lwowie z okazji 50. rocznicy wybuchu powstania.

Ponad 50 lat sokolej aktywności przyczyniło się do ukształtowania tak wybitnych postaci związanych z „Sokołem” jak Wojciech Korfanty, Marian i Władysław Seydowie, gen. Józef Haller, Andrzej Małkowski oraz wielu innych, których wkład w odzyskanie niepodległości jest dzisiaj trudny do przecenienia.

Damian Małecki


Zostaw komentarz

komentarzy