Gen. Józef Haller, który od 1912 r. pełnił funkcję komendanta Polowych Drużyn Sokolich, był bez wątpienia jednym z największych polskich dowódców XX wieku. Ogromne znaczenie miały także jego zdolności organizacyjne, które wykorzystał w trakcie tworzenia się Błękitnej Armii, która w kwietniu 1919 r. wróciła do Polski i znacząco przyczyniła się do wzmocnienia potencjału militarnego państwa. Dzisiaj w Jurczycach, miejscu urodzin Błękitnego Generała, Prezydent RP Andrzej Duda odsłonił popiersie Józefa Hallera. Z tej okazji przypominamy sylwetkę jednego z najwybitniejszych polskich dowódców doby odzyskania niepodległości.
Gen. Józef Haller, organizator pierwszych Polowych Drużyn Sokoła
Gen. Józef Haller
Urodził 13 sierpni 1873 r. w Jurczycach niedaleko Krakowa. Dość szybko zdecydował się na karierę wojskową. Ukończył studia wojskowe w Wiedniu. Był jednym z organizatorów około 150 Sokolich Drużyn Polowych (znanych też jako Stałe Drużyny Sokoła lub Polowe Drużyny Sokoła) w Galicji, liczących przed wybuchem wojny od 7-14 tys. druhów i harcerzy.
8 listopada NBP wyemitował srebrną 10-złotówkę i złotą 100-złotówkę upamiętniające gen. Józefa Hallera
Sokole początki
Gen. Józef Haller związał się z powstającym od 1911 r. ruchem skautowym i Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół”. Generał Józef Haller zajmował się m.in. militaryzacją „Sokoła”, a także spolszczeniem ruchu skautowego i przekształceniem go w harcerstwo. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej w maju-czerwcu 1919 r. r. wraz z częścią swojej armii (I Korpus gen. Odry). 15 czerwca 1919 r. przeniesiony na granicę niemiecką i mianowany dowódcą Frontu Południowo-Zachodniego, na wypadek wojny z Niemcami. W październiku 1919 r. gen. Józefowi Hallerowi powierzono dowództwo Frontu Pomorskiego, utworzonego w celu pokojowego i planowego zajęcia Pomorza, przyznanego Polsce na mocy ustaleń Traktatu Wersalskiego. Zgodnie z planem przejmowanie ziem pomorskich rozpoczęło się 18 stycznia 1920 r. Poszczególne miejscowości przejmowano od wycofujących się wojsk niemieckich aż do 11 lutego 1920 r., kiedy to ostatni żołnierze opuścili Gdańsk.
Archiwalne filmy i zdjęcia przedstawiające gen. Hallera i jego żołnierzy
Błękitna Armia
Dzięki wielkiemu wysiłkowi Polonii i Polaków udało się do kwietnia 1919 r. pod dowództwem gen. Józefa Hallera zorganizować 70 tys. oficerów i żołnierzy. Błękitna Armia była najlepiej wyposażoną jednostkę polską w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Posiadała czołgi, samoloty, wojska inżynieryjne, instrukcyjne, kawalerię, artylerię, szpitale polowe, jednolite umundurowanie (niebieskie mundury francuskie) i pełne uzbrojenie, które dostarczyli Francuzi. Nie bez znaczenia było bardzo wysokie morale ochotników.
Plakat zachęcający do wstępowania w szeregi Błękitnej Armii
Błękitna Armia przywiozła do Polski taką ilość broni i materiałów wojskowych, że mogła z powodzeniem zaopatrzyć milionową armię. Przywieziono ok. 700 tys. karabinów, 4 tys. dział ciężkich, polowych i moździerzy, a także kilka tysięcy karabinów maszynowych, 250 czołgów, 3.5 tys. pojazdów mechanicznych, 7 w pełni wyposażonych eskadr lotniczych ze szkołą pilotów, mechaników i parkiem lotniczym, 10 pociągów pancernych, ogromne ilości amunicji, mundurów i butów, 7 w pełni wyposażonych szpitali, warsztatów wojskowych itp. Całość przetransportowano do przy pomocy ponad 300 wagonów pociągowych w 1919 roku .
Zaslubiny z morzem
Po powrocie do kraju w 1919 r. mianowany został generałem broni. W lutym 1920 r. wziął udział w uroczystościach zaślubin z morzem, która odbyła się w Pucku. W 1920 r. Gen. Józef Haller otrzymał funkcję Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej, przy organizowaniu której położył duże zasługi. W czasie Bitwy Warszawskiej dowodził Frontem Północnym. Wchodził też w skład Rady Obrony Państwa (lipiec-sierpień 1920). W latach 20. wraz z żoną Aleksandrą i synem Erykiem osiedlił się na Pomorzu, w majątku Gorzuchowo koło Chełmna.
Interesował się polityką. Początkowo związany z Narodową Demokracją, później był działaczem Stronnictwa Pracy. W latach 1922-1927 był posłem na Sejm RP. W czasie II wojny światowej był przez 3 lata członkiem rządu RP na emigracji. Po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii. Swoje wspomnienia zawarł w pamiętnikach, które wydano drukiem w 1961 r.
(dm)