Wojna rosyjsko-japońska z lat 1904-1905 i będąca jej następstwem rewolucja, która objęła Cesarstwo Rosyjskie, skłoniła kierownictwo „Sokoła” w Krakowie, aby w ramach gniazda powołać w 1906 roku Organizację Członków Umundurowanych. Zrzeszonych w niej druhów podzielono na oddziały, poddano dyscyplinie i ćwiczono w musztrze. Od tej pory mieli oni być stale w gotowości do realizowania zadań postawionych przed nimi przez władze sokole.
Ćwiczenia strzeleckie gorlickich sokołów
Dwa lata później z inicjatywy Stanisława Rowińskiego wprowadzono dla wszystkich druhów obowiązkowe ćwiczenia ze strzelania. Następnie w 1909 r. na zjeździe delegatów Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich Stanisław Szaynowski zgłosił postulat ewolucji „Sokoła” w kierunku organizacji gimnastyczno-wojskowej skupionej na młodzieży. Został on entuzjastycznie przyjęty przez młodych działaczy. W 1910 roku na V „grunwaldzkim” Zlocie Sokolstwa Polskiego po raz pierwszy zaprezentowano publicznie ćwiczenia druhów z bronią, a do tego dołączono Oddziały Konne Sokoła. Taka zmiana w prezentacji organizacji sokolej wzbudziła nie tylko wielkie poruszenie widowni, ale także pokaźnie zwiększyła poparcie dla Sokolstwa, w którym zaczęto dostrzegać zalążków polskiej armii.
W 1911 roku rozpoczęto tworzenie w ramach gniazd sokolich drużyn skautowych, których powstało ponad pół setki. Jednocześnie skauting nie zaspokajał oczekiwań tej części Sokołów, którzy domagali się aktywności skupionej na szkoleniu militarnym. Stąd w niektórych gniazdach, pod różnymi nazwami zaczęto tworzyć drużyny o charakterze wojskowym. Dla przykładu we Lwowie powołano Stałą Drużynę Wzorcową, w Przemyślu Stałą Drużynę Liniową, a w Nisku Ścisłą Drużynę Sokolą. Jesienią 1912 roku doszło do eskalacji pomiędzy Austro-Węgrami, a Cesarstwem Rosyjskim. 20 października tego roku zjazd delegatów sokolich zaakceptował istnienie i tworzenie zmilitaryzowanych drużyn w niektórych gniazdach, ale nie zdecydował o pełnej mobilizacji i mobilizacji ruchu, co było mocno niesatysfakcjonujące dla działaczy krakowskich.
Jednak niedługo potem nadeszły wieści o zwycięstwach Greków, Serbów i Bułgarów nad Turkami, co spowodowało, że 29 października 1912 r. Zarząd Związku wezwał gniazda do tworzenia Stałych Drużyn Sokolich. Ich regulamin przyjęto na posiedzeniu Wydziału Związku w dniu 10 grudnia 1912 roku. Drużyny liczyły przeciętnie 129-165 druhów i miały składać się z 3 plutonów, a te z 3 zastępów. 3 drużyny tworzyły hufiec uzupełniany sztabem i służbami pomocniczymi, w tym druhnami po kursach samarytańskich. Komendantami SDS zostawali prezesi gniazd, a bezpośrednimi dowódcami naczelnicy. Dla sfinansowania wyposażenia drużyn utworzono specjalny fundusz pod nazwą Skarb Sokoli.
Szacuje się, że przed I wojną światową osiągnęły one liczebność ponad 7 000 druhów. Komendantem SDS na poziomie Związku Sokolego został kpt. Józef Haller. W czasie mobilizacji w ramach I wojny światowej Stałe Drużyny przemianowano na Drużyny Polowe. Ich członkowie stanowili większość Legionu Wschodniego, a po jego rozwiązaniu II Brygady Legionów Polskich.
dh dr Mateusz Olejnik