Już za kilka dni rozpoczną się uroczystości rocznicowe Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku, które obchodzi 125. rocznicę założenia. Z tej okazji Zarząd sanockiego gniazda wydał opracowanie historyczne pt. „Historia Sokoła” oraz „Śpiewnik Sokoli”. Jako pierwszą prezentujemy książkę historyczną.
125 lat historii „Sokoła” w Sanoku
Oddajemy w Państwa ręce książkę jubileuszową, w której staraliśmy się zawrzeć historię Towarzystwa Gimnastycznego ?Sokół” w Sanoku od momentu jego utworzenia w roku 1889 do roku 2014. Okazją do wspomnień i pewnego podsumowania stała się przypadająca w tym roku rocznica 125-lecia istnienia Towarzystwa. A było to istnienie niełatwe i nieciągłe, na którym swoje piętno – tak jak na naszej Ojczyźnie ? wycisnęła historia minionego wieku. Równocześnie opowieść o „Sokole” to opowieść o kilku pokoleniach sanoczan, którzy w jego ramach starali się działać dla dobra lokalnej społeczności. Książka ta jest więc również próbą ocalenia od zapomnienia ich pracy i osobowości. Pomimo przeciwności, ?Sokół” odrodził się na nowo, a jego członkowie piszą już nową kartę swej historii, niezmiennie krzewiąc dawne ideały. Pozostaje im życzyć powodzenia i zapału w dalszej pracy.
Książka została podzielona na siedem części, oto, co Czytelnicy w nich znajdą:
Część pierwsza zawiera wznowienie „Zarysu historii Towarzystwa … ” pióra profesora sanockiego gimnazjum Tadeusza Miękisza. Opracowanie zostało napisane w 1939 roku ze świadomością o nadchodzącej wojnie, w 50-tą rocznicę utworzenia sanockiego gniazda. Jest to obszerny materiał przedstawiający historię ?Sokoła” od jego początków, dlatego stanowi dla druhów reaktywowanego Towarzystwa bardzo cenne źródło, do którego często sięgają. To jedyne tak dokładne opracowanie na podstawie opowiadań żyjących ówcześnie członków „Sokoła” i z wykorzystaniem materiałów źródłowych. Bronisław Kielar, prezes ?Sokoła” przepisał tekst opracowania i zwrócił się do prof. Stanisława Miękisza ? syna autora – z prośbą o pozwolenie na umieszczenie opracowania ojca w niniejszej książce. Zgodę tę uzyskał, za co serdecznie dziękuje w imieniu Towarzystwa. Zawarty w publikacji T. Miękisza spis członków ?Sokoła” z 1939 r. został przesunięty do rozdziału, gdzie prezentowane są historyczne listy członków w różnych latach.
Część druga to obszerne opracowanie autorstwa Pawła Sebastiańskiego, które również dotyczy okresu od 1889 do 1939 r. Jednak autor zrealizował temat w innym ujęciu, skupiając się na ukazaniu działalności Towarzystwa, a więc na takich dziedzinach jak: działalność sportowa, patriotyczna i kulturalna, przedstawił również sposób gospodarowania majątkiem.
Część trzecia to opracowana specjalnie na potrzeby tego wydawnictwa przez Pawła Sebastiańskiego kronika, w której znajdują się przedruki z doniesień korespondentów ?Sokoła” i sprawozdań prasowych z lat 1889-1939. W poszczególnych artykułach znaleźć można ciekawe informacje z tamtych lat o różnych imprezach, zdarzeniach i osobach związanych z ?Sokołem”. Dla przejrzystości opracowania zdecydowano się nadać tytuły informacjom, które pierwotnie ich nie posiadały.
Część czwarta – artykuł Marcina Smotera, który ukazał się w X Roczniku Sanockim. Opowiada o próbie reaktywacji sanockiego ?Sokoła” po II wojnie światowej. Miejska Rada Narodowa w Sanoku już 14 grudnia 1945 r. uchwaliła oddanie budynku ?Sokołowi”. Władysław Fastnacht z innymi druhami 13 stycznia 1946 r. zorganizowali pierwsze po wojnie Walne Zgromadzenie. Niebawem okazało się jednak. że zasłużona dla Polski organizacja patriotyczna nie może istnieć w PRL. 6 marca 1946 r. władze odmówiły rejestracji Towarzystwa, a ostateczną czynnością, która definitywnie zlikwidowała TG „Sokół” w Sanoku, było protokolarne przekazanie jego ruchomości i nieruchomości na rzecz Gminy Miasta Sanoka przez powołanego na likwidatora mecenasa dra Tadeusza Trendotę, 23 listopada 1949 r.
Część piąta – opracowanie prezesa TG „Sokół” Bronisława Kielara prezentujące czasy współczesne. Autor w zwięzłej formie starał się opisać historię działań, które doprowadziły do reaktywowania przedwojennego Towarzystwa. Wznowienie działalności i odzyskanie zagrabionych 'z rażącym naruszeniem prawa nieruchomości w praktyce okazało się operacją bardzo czasochłonną (2000-2014) i trudną pod względem administracyjnoprawnym. Podkreślić jednak należy, że w pierwszym okresie tej batalii ?Sokoli” doświadczyli dużej życzliwość władz centralnych, a w szczególności Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Prokuratora Generalnego. Jak się okazało, na taką sarną życzliwość nie mogli już liczyć ze strony ?najbliższych” – burmistrza Sanoka i popierającej go części Rady Miasta. W czasie, gdy w Polsce przy przychylności społeczeństwa odradzały się gniazda sokole, było ich już kilkadziesiąt, sanoccy działacze na własnym terenie natrafili na niewyobrażalne trudności. Mimo wszystko udało się reaktywować Towarzystwo i po wielu latach starań odzyskać nieruchomości. Obecnie „Sokół” znacząco działa na sanockim gruncie: organizuje spotkania, zawody sportowe, konkursy itp., jednak nadal spotyka się z niechęcią, a nawet wrogością władz. Rekompensują mu to liczne gesty życzliwości i wsparcia ze strony mieszkańców Sanoka, którzy wiedzą, co znaczyło słowo „Sokół” przed II wojną światową. Najżyczliwsze i najbardziej chętne do działania są dzieci i młodzież – potrafią docenić fakt, że działalność „Sokoła” nakierowana jest głównie na nich. Jak mawia prezes Towarzystwa, Bronisław Kielar: ?W nich nasza nadzieja”.
Część szóstą stanowią listy członków TG od założenia do czasów obecnych, opracowane przez Pawła Sebastiańskiego i Bronisława Kielara.
Część siódma to część fotograficzna, w której zebrano bardzo cenne dla „Sokoła” fotografie. One również ilustrują historię sanockiej organizacji. Zdjęcia pochodzą z różnych źródeł: z Muzeum Historycznego w Sanoku, TG „Sokół” w Sanoku (wykonawcy zdjęć: Janusz Kaszycki, Bronisław Kielar, Tomasz Kielar, Zbigniew Koziarz, Stefan Musielak, Tadeusz Nabywaniec, Karol Prajzner, Paweł Sebastiański, Witold Sebastyański), PTG „Sokół” w Rymanowie oraz ze zbiorów prywatnych – Marii Czerepaniak, Anny Kindlarskiej-Dalskiej, Bożeny Rząsy, Borysa Łapiszczaka, Bronisława Kielara, Pawła Kruszelnickiego, Pawła Sebastiańskiego, Andrzeja Szczepkowskiego, Edwarda Zająca. Wszystkim serdecznie dziękujemy.
Źródło: