Pierwsi po Lwowie
Polskie Towarzystwo Gimnastyczne ?Sokół? w Tarnowie może poszczycić się długą i bogatą tradycją. Jeśli weźmiemy pod uwagę początki jego działalności to było to drugie po lwowskim Towarzystwo Sokole na ziemiach polskich. Trzeba wszakże zaznaczyć, że jego statut został zatwierdzony później niż filii stanisławowskiej, przez co w publikacjach występuje raz jako pierwsze, a raz jako drugie. Inauguracyjne spotkanie tarnowskich Sokołów odbyło się z inicjatywy Ignacego Przybyłkiewicza 26 września 1883 r. Statut tarnowskiego gniazda został zatwierdzony przez namiestnictwo we Lwowie w dniu 30 listopada 1884 r. W okresie poprzedzającym I wojnę światową tarnowski „Sokół” był znany nie tylko z tego, że powstał jako jedna z pierwszych filii, ale również dlatego że stanowił siedzibę II Okręgu Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w Austrii oraz był pionierem korpusów wakacyjnych, czyli półkolonii dla młodzieży miejskiej. W 1895 r. oddano do użytku budynek Sokolni. Obszerny i reprezentacyjny gmach był wykorzystywany nie tylko do ćwiczeń i zabaw, ale zaczęto w nim urządzać sztuki teatralne i seanse filmowe.
Sokolnia w Tarnowie
W wolnej Polsce
Działalność wznowiono po wojnie, choć naturalnie zaczęto od remontu nadwyrężonej Sokolni. Nie wszystko niestety udało się uratować i z pewnością największą stratą było spalenie dokumentacji towarzystwa przed wkroczeniem do Tarnowa armii rosyjskiej. Z powodu wojny uszczuplony został również skład osobowy Towarzystwa i daleko mu było do liczby 330 druhów z roku 1912. Oprócz „Sokoła” I w Tarnowie powstało też drugie gniazdo na Strusinie, które charakteryzowało się inną strukturą społeczną, zwłaszcza licznym udziałem robotników i chłopów. Po wojnie „Sokół” tarnowski wszedł w skład Dzielnicy Krakowskiej, gdzie stanowił siedzibę Okręgu III. Zaczęto też angażować się w organizację gier sportowych, czego rezultatem było powstanie sekcji piłki nożnej, a następnie Sokolego Klubu Sportowego ?Tarnovia?. Przez cały okres międzywojenny ?Sokół? w Tarnowie jak i w całym kraju nie należał do organizacji w jakikolwiek sposób uprzywilejowanych. Niestety duży wpływ na to miała polityka władz, które zabraniały młodzieży szkolnej uczestnictwa w organizacjach innych jak ZHP, a w przypadku wyszkolenia fizycznego i przysposobienia wojskowego preferowały ?Strzelca?. Między innymi dlatego ?Sokół? tarnowski zamknął rok 1938 liczbą 178 członków.
Prezes Tadeusz Tertil
Inspiracja dla „Solidarności”
Po wojnie komuniści szybko zablokowali próby odbudowania organizacji, a wszelkie mienie sokole, które wcześniej zostało zajęte przez Niemców, teraz przechodziło na własność nowej władzy. Tarnowska Sokolnia, która od czasów I wojny światowej pełniła rolę swoistego kino-teatru, teraz stała się siedzibą miejskiego domu kultury, a następnie teatru. Obecnie w budynku tym mieści się Teatr Miejski im. L. Solskiego, ale dzięki uprzejmości dyrekcji siedzibę swą ulokował tu też tarnowski ?Sokół?. Idea sokola w Tarnowie została podchwycona w okresie tzw. III RP, przez Andrzeja Olejnika ? zasłużonego działacza ?Solidarności?. W 1995 r. szukając właściwego pola do wychowania młodzieży w duchu patriotyzmu sięgnął on do tradycji sokolskich powołując do życia Polskie Towarzystwo Gimnastyczne ?Sokół-Świat Pracy?. W ciągu tych niemal dwudziestu lat ?Sokół? w Tarnowie przechodził różne koleje losu, tworząc nawet swe filie w Dębicy, Dobrkowie, Zgłobicach, czy Żytomierzu na Ukrainie. Kilkukrotnie opuszczały go też grupy osób tworzące nowe organizmy, wykorzystujące symbole sokole, ale o odmiennym obliczu ideowym. Obecnie PTG ?Sokół-Świat Pracy? liczy niemal 70 członków i posiada Oddział w Gminie Tarnów. W skład Towarzystwa wchodzi Klub Obywatelski Sokoła oraz następujące sekcje: Sekcja Biegania i Nordic Walking, Sekcja Futsalowa, Sekcja Kulturalno-Oświatowa, Sekcja Rekonstrukcji Historycznej im. 16. Pułku Piechoty, Sekcja Rekreacyjno-Sportowa, Sekcja Siatkówki Kobiet i Sekcja Turystyki Rowerowej. Na czele Towarzystwa stoi Andrzej Olejnik, którego zastępuje Maciej Pokorny. Oprócz tego do Zarządu wchodzą: Wojciech Obrzut, Mateusz Olejnik, Adrian Radliński, Anna Wójcik, Jerzy Wróbel i Elżbieta Zielińska. Do największych i najważniejszych imprez organizowanych przez Towarzystwo należą: Przegląd Poezji i Pieśni Patriotycznej, Polska Biega, Rowerowa Pielgrzymka Sokołów na Jasną Górę i Sokole Zawody Pływackie z okazji Święta Niepodległości. Oprócz tych cyklicznych wydarzeń Sokoli organizują wiele pojedynczych inicjatyw. Obecnie jednym z najważniejszych wyzwań tarnowskiego Towarzystwa będzie przygotowanie się do jubileuszu dwudziestolecia reaktywacji ?Sokoła? w Tarnowie, który przypada na 2015 rok.
Z sokolim pozdrowieniem
Mateusz Olejnik
Członek Zarządu PTG „Sokół-Świat Pracy”, Kierownik Komisji Historii i Tradycji Sokolej oraz rzecznik prasowy TG”Sokół”
