II Brygada Legionów Polskich w 1914 r. w sile dziewięciu tysięcy żołnierzy otrzymała zadanie przekroczenia Karpat, na odcinku Rafajłowa ? Zielona, w tym pasma gór Gorganów. Aby się przedostać, trzeba było zbudować drogę przez przełęcz Rogodze dla konnicy, artylerii i taboru. Zadanie to legioniści II Brygady Legionów wykonali w ciągu czterech dni i nocy.
Reprodukcja obrazu Wojciecha Kossaka „Szarża pod Rokitną”
Geneza szwadronów konnych
Do najbardziej znanych epizodów II Brygady Legionów należy brawurowa szarża polskich przeciwko wojskom rosyjskim podczas bitwy pod Rokitną 13 czerwca 1915. Pierwsze oddziały konne powstawały przy „Sokole” na długo przed wybuchem I wojny światowej. Jeden z takich oddziałów został utworzony w 1893 r. przez Ferdynanda Walza. Sokoli pochodzący z tego oddziału współtworzyli szwadrony w II Brygadzie Legionów, utworzyli także typowo sokoli szwadron Zbigniewa Dunin-Wąsowicza, który swoją sławę zawdzięcza słynnej szarży pod Rokitną. Natomiast na Oleandry 2 sierpnia 1914 r. przybył Oddział Konny ?Sokoła? III z Lwowa pod dowództwem Marcelego Śniadowskiego. Był to jedyny oddział w pełni umundurowany (pomijając fakt, że zarekwirowano konie), który stawił się na polecenie Piłsudskiego. Warto nadmienić, że skauci służący pod Piłsudskim wchodzili formalnie w skład ?Sokoła? do 1914 r., któremu podlegali za sprawą wspólnego naczelnika, którym był dobrze znany środowisku harcerskiemu dr Ksawery Fiszer.
Józef Haller, w latach 1916-1918 dowódca II Brygady Legionów
II Brygada
Pomimo tego, że II Brygada Legionów Polskich oficjalnie powstała dopiero na przełomie kwietnia i maja 1915 r., to jej żołnierze w walkach wsławili się już dużo wcześniej, zyskując miano brygady żelaznej lub karpackiej. Poza walorami bojowymi żołnierzy II Brygady na uwagę zasługują ich umiejętności techniczne, w tym wypadku budowa drogi przez przełęcz, którą wykonano w ciągu 4 dni, pomimo niesprzyjających warunków terenowych. W 1914 r. II Brygada Legionów Polskich w sile dziewięciu tysięcy żołnierzy otrzymała zadanie przekroczenia Karpat, w tym pasma gór Gorganów. Do pokonania odcinka Rafajłowa ? Zielona niezbędna była budowa drogi przez przełęcz Rogodze tak, aby umożliwić przeprawę konnicy, artylerii i tabor. Zadanie to wykonali legioniści w ciągu 4 dni i nocy.
Krzyż upamiętniający walki II Brygady
Dzięki temu 19 października 1914 r. żołnierze II Brygady przeszli przez przełęcz i po krwawej potyczce z Rosjanami pod Pasieczną zmusili Rosjan do odwrotu. Następnie legioniści rozlokowali się na odcinku Rafajłowa ? Zielona. Dla upamiętnienia wykonania drogi i przejścia przez przełęcz Rogodze hallerczycy z inicjatywy gen. Józefa Hallera postawili tam Krzyż, a ułożony napis przez gen. Józefa Hallera, legionista szer. Adam Szania, wyrył bagnetem poniższy czterowiersz.
?Młodzieży polska, patrz na ten krzyż,
Legiony Polskie dźwignęły go wzwyż,
Przechodząc góry, doliny i zwały,
Dla Ciebie Polsko i dla Twojej chwały?
Andrzej Bogucki/Damian Małecki
Zob. bliżej, Skonka Czesław, Na Szlakach Błękitnego Generała w 80-lecie przybycia Błękitnej Armii z Francji do Polski (1919-1999) i Zaślubin Polski z morzem (1920-2000), ss. 296.