W związku z 95. rocznicą wybuchu powstania wielkopolskiego 27 grudnia 1918 r. prezentujemy sylwetki zasłużonych „Sokołów”. Franciszka Ratajczaka – pierwszego poległego powstańca wielkopolskiego oraz Juliana Bolesława Lange – Naczelnego Komendanta Straży Ludowej.
Franciszek Ratajczak (1887 -1918)
Franciszek Ratajczak urodził się we wsi Śniaty (powiat Kościan) jako syn robotnika. We wczesnej młodości osiedlił się w Wanne w Westfalii, gdzie od 1914 r. pracował jako górnik. Był bardzo aktywny w środowisku emigracji polskiej. Należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Wanne. W czasie I wojny światowej, po wcieleniu do armii niemieckiej, przebywał na froncie zachodnim. Z chwilą wybuchu rewolucji listopadowej w Niemczech w 1918 r., Tajny Komitet Werbunkowy „Sokoła” w Nadrenii i Westfalii, zajmujący się wysyłką ochotników do Straży Ludowej w Poznańskiem (głównie Sokołów i byłych żołnierzy armii pruskiej), skierował Franciszka Ratajczaka do Poznania. Na początku grudnia 1918 r. w stopniu zastępcy oficera, wraz z grupą 10 ludzi zostaje potajemnie wyposażony w broń i amunicję, a następnie przydzielony do oddziału Służby Straży i Bezpieczeństwa stacjonującej w Forcie Raucha, gdzie dowódcą był por. Edmund Krause. W momencie wybuchu powstania wielkopolskiego Franciszek Ratajczak, z całym oddziałem E. Krausego, został skierowany do Zamku, celem zasilenie tamtejszej załogi polskiej, ostrzeliwanej przez niemieckich grenadierów. W drodze do Zamku Franciszek Ratajczak został ranny i w godzinach wieczornych zmarł. W miejscu, gdzie Ratajczak został ranny wmurowana została tablica pamiątkowa, a jedna z pobliskich ulic Poznania nosi imię pierwsze poległego powstańca – Franciszka Ratajczaka.
Julian Bolesław Lange (1873-1954)
Urodził się 9 stycznia w Chełmnie jako syn rzemieślnika. Szkołę elementarną i 6 klas gimnazjum ukończył w Chełmnie. W latach 1890-1900 pracował w Berlinie, gdzie uczył się w wieczorowej wyższej szkole budowy maszyn, którą ukończył uzyskując tytuł inżyniera mechanika. Służbę wojskową odbył w marynarce niemieckiej. Do 1910 r. mieszkał w Berlinie. Działał w wielu organizacjach polskich, zwłaszcza młodzieżowych. Ma ogromne zasługi dla rozwoju Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na terenie Niemiec. Był naczelnikiem gniazda TG „Sokół” w Berlinie, następnie naczelnikiem V Okręgu w Berlinie i wiceprezesem Okręgu. Przy jego pomocy powstawały gniazda „Sokoła” w Nadrenii, Westfalii, Brandenburgii i na Łużycach. W 1910 r. na polecenie centrali sokolej przeniósł się do Poznania, gdzie został kierownikiem jednej z fabryk H. Cegielskiego, a w „Sokole” objął funkcję naczelnika Związku Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim.
Sokoli przed gablotą z szablą dh Juliana Langego.
Stoją od lewej: Dh Henryk Łada, dh Hanna Rogowska, dh Andrzej Bogucki, dh Grzegorz Mierzyński, dh Zbigniew Okorski, dh Antoni Marcinek i Mieczysław Poloch Foto: Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego w Bydgoszczy.
W 1912 r. wprowadził w „Sokole” tajne ćwiczenia wojskowe i zajęcia polowe, jest autorem wielu publikacji sokolich z tego okresu. W czasie I wojny światowej Lange kierował wojskową bazą samochodową, co umożliwiło mu potajemne zaopatrywanie polskich organizacji niepodległościowych w broń. Odegrał wybitną rolę w okresie przygotowań do powstania wielkopolskiego. 7 października 1918 r. został mianowany komendantem Tymczasowej Komendy Straży Obywatelskiej. W końcu października powołano go do Sekcji Wojskowej przy Centralnym Komitecie Obywatelskim, a 27 listopada 1918 r. został mianowany Naczelnym Komendantem Straży Ludowej. W czerwcu 1919 r. został mianowany pułkownikiem. W latach 1919-1920 kierował wysyłką ochotników na Śląsk, następnie zaangażował się przy pracach plebiscytowych i wziął udział w III powstaniu śląskim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował w zakładach Hipolita Cegielskiego, gdzie kierował fabryką sprzętu rolniczego.
Program centralnych obchodów 95. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego:
Poznań, 27 grudnia
- 10.15 złożenie kwiatów na mogile generała Stanisława Taczaka, Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan
- 11.00 uroczystości przy Pomniku Powstańców Wielkopolskich, składanie kwiatów
- Następnie przemarsz do fary, w trakcie przemarszu składanie kwiatów przy: tablicy pamiątkowej Franciszka Ratajczaka, tablicy pamiątkowej Powstańców Wielkopolskich, tablicy pamiątkowej Ignacego Jana Paderewskiego i pomniku 15. Pułku Ułanów Poznańskich
- 12.45 msza święta w intencji Powstańców Wielkopolskich pod przewodnictwem Jego Ekscelencji Arcybiskupa Stanisława Gądeckiego Metropolity Poznańskiego, Fara Poznańska, ul. Gołębia 1
- 14.30 akcja „Przysięgamy, że pamiętamy”, inscenizacja powstańcza, plac Wolności
- 19.00 koncert marszałkowski „Fantazja Polska”, Aula Uniwersytecka
Po raz pierwszy od wielu lat, o godzinie 16.40 zabiją dzwony w poznańskich kościołach! To efekt m.in. informacji ujawnionych w październiku przez prezydenta Ryszarda Grobelnego, że dokumenty historyczne uznają godzinę 16.40 za moment wybuchu zwycięskiego powstania. 27 grudnia sygnały dźwiękowe pojawią się dwa razy: o godzinie 11.00 zawyją syreny w całej Wielkopolsce (godzina rozpoczęcia obchodów w województwie wielkopolskim), a w Poznaniu dodatkowo o godzinie 16.40 usłyszeć będzie można dźwięk kościelnych dzwonów.
Warszawa, 28 grudnia
- 12.00 msza święta w intencji Powstańców Wielkopolskich pod przewodnictwem Jego Eminencji Kardynała Kazimierza Nycza Metropolity Warszawskiego, Bazylika Archikatedralna, ul. Kanonia 6
- Przemarsz ulicami Warszawy
- 13.45 uroczystości przy Grobie Nieznanego Żołnierza, plac Marszałka Józefa Piłsudskiego
- Bezpośrednio po uroczystości złożenie wiązanek na cmentarzu wojskowym, ul. Powązkowska 43/45
Powstanie Wielkopolskie w 2 minuty
Źródło:
Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego
„Sokół Pomorski”, nr 1(18) styczeń-marzec 1998