111 lat temu, 29 października 1912 r. we Lwowie zapadła decyzja o oficjalnym tworzeniu Stałych Drużyn Sokoła. Drużyny te powstawały już od roku 1911, ale dopiero 10 grudnia 1912 r. nadano im regulamin i zadbano o rozwój zaplecza poprzez zniesienie składek dla nowych członków doń wstępujących i utworzenie tzw. skarbu sokolego.
Powstanie Towarzystwa Gimnastycznego we Lwowie w 1867 roku było związane m.in. z wnioskami, jakie nasunęły się po upadku powstania styczniowego w 1864 (ostatnie walki zakończyły się w 1865 roku). Otóż okazało się, że nawet najbardziej patriotyczna młodzież nie jest w stanie wygrać w starciu z regularnym wojskiem ze względu na chociażby takie mankamenty jak: brak wyszkolenia wojskowego, słaba dyscyplina, niewystarczająca wytrzymałość na trudy, słaba kondycja fizyczna uniemożliwiająca skuteczny pościg lub zorganizowany, szybki odwrót.
Doskonale sprawy te znał jeden z założycieli Towarzystwa, który w czasie powstania walczył w randze majora. Mowa tu o Janie Żalplachcie-Zapałowiczu. Nic więc dziwnego, że w „Sokole” oprócz rozwijającej ciało i silną wolę gimnastyki były takie dyscypliny jak szermierka, jazda konna, czy strzelectwo. Zresztą, czy ćwiczone masowo (przed I wojną światową) układy gimnastyczne z wykorzystaniem karabinów lub kos, nie były elementami musztry?
Mimo jednoznacznych skojarzeń „Sokół” lwowski starał się nie nawiązywać bezpośrednio do tradycji wojskowych, aby nie zrażać do siebie władz autonomicznych i centralnych. Dopiero nabrzmiewające zagrożenie wojenne spowodowało, że zdecydowano o uznaniu ćwiczeń wojskowych za równorzędne z gimnastyką w „Sokole”.
Decyzję tą podjęto na XVIII zjeździe delegatów sokolich we Lwowie 16 października 1910 roku. Stopniowo zaczęto wyodrębniać w niektórych gniazdach część umundurowanych sokołów, których głównym zajęciem był trening militarny. Na przykład w Krakowie już od 1906 roku powstał regulamin tzw. organizacji członków umundurowanych, w której prowadzono zwiększoną ilość strzelań itp. Pod koniec 1911 roku podobną organizację przyjęto również w Towarzystwie stanisławowskim.
W 1912 roku napięcia związane z wojnami bałkańskimi spowodowały, że i część członków sokolstwa i ogół społeczeństwa zaczęły wymagać od organizacji sokolej podjęcia szkolenia wojskowego. Trzeba również przyznać, że takie szkolenie prowadziły już inne organizacje np. z kręgu ruchu strzeleckiego i dalsze wstrzymywanie się „Sokoła” groziło odpływem młodych członków, do innych formacji.
W tych warunkach 29 października 1912 roku zjazd delegatów sokolstwa we Lwowie wezwał wszystkie gniazda do tworzenia Stałych Drużyn Sokolich, a 10 grudnia uchwalono regulamin SDS. Jednocześnie zadbano o rozwój zaplecza drużyn poprzez zniesienie składek dla nowych członków doń wstępujących i utworzenie tzw. skarbu sokolego. Tym samym rozpoczął się okres gorączkowego rozbudowywania formacji, którego skutkiem, było osiągnięcie imponującej liczby ok. 7 tysięcy członków Stałych Drużyn Sokolich w przededniu I wojny światowej.
Mateusz Olejnik